کلاهبرداری اینترنتی، چه کار کنیم در اینترنت سرمان کلاه نرود؟

کلاهبرداری چند میلیارد تومانی یک شرکت خصوصی، از دست رفتن پولی که مادر برای جهیزیه دخترش جمع‌آوری کرده بود، فیشینگ از حساب یک پیرمرد بازنشسته و... .

این خبرها نشان می‌دهد که باندهای کلاهبرداری اینترنتی هیچ رحم و مروتی ندارند و بدتر اینکه ممکن است در کمین همه ما باشند. بنابراین عاقلانه‌ترین کار این است که اطلاعات‌مان را در مورد کلاهبرداری اینترنتی بالا ببریم تا با مشکلات مرتبط به آن روبرو نشده و اموال‌مان را از دست ندهیم.

در این مقاله همه چیز شامل روش شکایت از کلاهبرداران اینترنتی، انواع کلاهبرداری و پیشگیری از آن را به شما توضیح می‌دهم. با من همراه باشید.

چگونه از کلاهبرداری اینترنتی شکایت کنیم؟

به‌طور کلی برای شکایت از کلاهبرداری اینترنتی، 3 راهکار در مقابل شما وجود دارد:

در روش اول برای پیگیری کلاهبرداری اینترنتی باید به دادسرای جرائم رایانه‌ای بروید. در این دادسرا، در مورد شکایت شما یک پرونده تشکیل می‌شود و بعد از ارجاع به پلیس فتا، این واحد به مشکل شما رسیدگی کرده و آن را پیگیری می‌کند.

در روش دوم پیگیری کلاهبرداری اینترنتی می‌توانید به‌شکل مستقیم وارد سایت پلیس فتا شده و به بخش ارتباطات مردمی بروید. در این بخش بعد از اینکه اطلاعات خودتان شامل نام و نام خانوادگی و... را وارد کردید، با متخصصان پلیس فتا ارتباط گرفته و مشکل را با آنها در میان می‌گذارید.

در نهایت در روش سوم هم می‌توانید به‌شکل حضوری به یک دفتر خدمات قضایی مراجعه کرده و آنجا از متصدی بخواهید برای این مشکل شما را راهنمایی کند.

به این نکته دقت کنید که پیدا کردن و دستگیری کلاهبرداران اینترنتی کار راحت و سریعی نیست. همانطور که دزدان موقع سرقت چهره‌شان را می‌پوشانند و هیچ ردی از خودشان باقی نمی‌گذارند، کلاهبرداران اینترنتی هم هویت‌شان را مخفی می‌کنند. پس نتیجه می‌گیریم که بهترین راه پیشگری از کلاهبرداری اینترنتی است.

یکی از روش‌های مجرمان سایبری این است که سایت‌های مختلف را هک می‌کنند و اطلاعات، مشخصات و هر چیزی که به دست‌شان بیاید را سرقت می‌کنند. برای جلوگیری از این اتفاق باید یک سایت امن بر روی سرورها و هاست‌های مطمئن داشته باشید. فروشگاه ساز پرتال چون توسط یک تیم متخصص برنامه نویسی شده است، امنیت بسیار زیادی دارد. همچنین در سرورهای پرتال تمام اقدامات امنیتی لازم تعبیه شده و هیچ نگرانی بابت هک شدن و از دست رفتن اطلاعات وجود ندارد.

جرم کلاهبرداری اینترنتی چیست؟

اینکه دقیقا چه مجازاتی برای فرد کلاهبردار در نظر گرفته شود، به نوع کلاهبرداری، میزان مال به تصرف در آمده و در نهایت نظر قاضی دارد. اما به‌طور کلی طبق قانون:

• اول از همه کلاهبردار باید اقدام به برگرداندن مال کند،
• بعد از این ممکن است قاضی یک جریمه نقدی برای فرد تعیین کند،
• در نهایت ممکن است بین 1 تا 7 سال زندان برای او در نظر گرفته شود.

انواع کلاهبرداری اینترنتی

خب، در ادامه می‌خواهم رایج‌ترین روش‌ها و انواع کلاهبرداری اینترنتی که در ایران با آنها روبرو می‌شوید را برای‌تان توضیح بدهم.

1_ کلاهبرداری اینترنتی از طریق فیشینگ

خوشبختانه از زمانی که قابلیت رمز پویا فعال شد، آمار کلاهبرداری فیشینگ هم به‌شدت کاهش پیدا کرد اما خب هنوز هم در خریدهای اینترنتی با این مشکل روبرو هستیم.

در فیشینگ، متخصص کلاهبردار یک صفحه جعلی پرداخت می‌سازد. صفحه‌ای که دقیقا مشابه صفحه پرداخت بانکی است و شما با خیال راحت اطلاعات کارت‌ بانکی‌تان را در آن قرار می‌دهید. بعد از این، فرد یک وب سایت راه‌اندازی کرده و محصول یا خدماتی را به‌شکل آنلاین به فروش می‌رساند.

به این ترتیب زمانی که شما قصد خرید سایت را دارید، به جای ورود به صفحه اصلی پرداخت وارد صفحه جعلی می‌شوید که بعد از ثبت اطلاعات، تمامی جزئیات کارت بانکی شما شامل شماره، رمز، تاریخ انقضاء و... را ذخیره می‌کند. در ادامه هم صاحب صفحه، از این اطلاعات کمک گرفته، یا پول‌های حساب‌تان را خالی کرده یا اینکه با آنها اقدام به خرید محصولات مورد نیازش از دیگر سایت‌ها می‌کند.

2_ کلاهبرداری نیجریه‌ای

یکی از رایج‌ترین روش‌ های کلاهبرداری اینترنتی و غیر اینترنتی در ایران، کلاهبرداری نیجریه‌ای است. در این روش، شخص کلاهبردار سعی می‌کند از هر تکنیک و خلاقیتی برای اینکه شما را وادار به واریز پول به حسابش کند، کمک بگیرد.

مثلا اگر یادتان باشد مدتی یک پیامک روی تلفن همراه افراد می‌آمد و در آن فرد ارسال‌کننده پیام، خودش را یک روستایی معرفی می‌کرد که گنجی پیدا کرده و با باز کردن سرکتاب شماره شما را به دست آورده. بعد هم درخواست می‌کرد پول به حسابی واریز کنید تا شما را به محل گنج ببرد. این نوعی از کلاهبرداری نیجریه‌ای است. البته در چند سال گذشته روش‌های جدیدتری هم از این نوع کلاهبرداری اینترنتی به وجود آمده.

مثلا اگر در سایت دیوار یک آگهی ثبت کنید، ممکن است یک شماره پیامکی به شما ارسال کرده و درخواست کند برای ثبت قطعی آگهی‌تان، مبلغی را پرداخت کنید؛ در حالی که اصلا سایت دیوار پرداخت بیرون از برنامه ندارد و این حقه کلاهبرداران است.

3_ سرقت اطلاعات

متاسفانه کاربران ایرانی، مخصوصا کاربرانی که سن و سال بالایی دارند، اطلاعات کمی در دنیای وب داشته و همین موضوع باعث می‌شود خیلی از کلاهبرداران از این فرصت استفاده کرده و اطلاعات آنها را به روش‌های مختلف سرقت کنند.

مثلا ممکن است کلاهبرداران یک اپلیکیشن موبایل بسازند که به همه بخش‌های تلفن همراه شما دسترسی دارد. بعد از این‌هم به روشی شما را ترغیب به نصب برنامه کرده و اطلاعاتی مثل رمز حساب‌ها، رمز اکانت‌ها، تصاویر، شماره کارت و... تان را بدزدند. در ادامه هم یا با این اطلاعات حساب شما را خالی می‌کنند یا از شما می‌خواهند برای لو ندادن اطلاعات‌تان، به آنها باج بدهید.

4_ دریافت پول و عدم تحویل محصول

این روش کلاهبرداری اینترنتی هنوز هم بسیار رایج است و عملا راهکارهایی مثل رمز پویا و... هم نتوانسته‌اند از آن جلوگیری کنند. در این روش شما وارد وب سایتی می‌شوید، محصولی را انتخاب کرده و هزینه آن را هم پرداخت می‌کنید. اما در نهایت هیچ محصولی به دست شما نمی‌رسد!

البته اگر در زمان خرید، مطمئن شوید که وب سایت مورد نظر، اینماد داشته و درگاه پرداختی که به آن وارد می‌شوید هم درگاه معتبری است، مطمئنا با این مشکل روبرو نخواهید شد.

5_ فروش غیر قانونی محصولات دیگران!

این روش، در واقع صرفا کلاهبرداری از کاربران نیست بلکه کلاهبرداری از صاحبان محتوا هم هست. در این تکنیک، فرد دوره آموزشی یک مدرس دیگر را خریداری کرده و سپس آن را در وب سایت خودش برای فروش قرار می‌دهد. به این ترتیب کاربران هم که اطلاعات کافی ندارند، محصول مورد نظر را خریداری می‌کنند.

البته این موضوع علاوه بر پایمال کردن حق صاحب اصلی محتوا، ممکن است به خریدار هم ضربه بزند. چراکه اغلب سایت‌های فعال در زمینه آموزش روی محصولات خودشان یک‌سری خدمات مثل مشاوره و... هم ارائه می‌کنند. اما زمانی که کاربر محصول را از یک سایت دیگر بخرد، قطعا از این خدمات بهره‌مند نمی‌شود.

چه کنیم که در دام کلاهبرداری اینترنتی نیوفتیم؟

همیشه می‌گویند پیشگیری بهتر از درمان است! پس اینکه یاد بگیریم چطور در دام کلاهبرداران اینترنتی نیوفتیم راهکار خیلی بهتری است تا اینکه بخواهیم درگیر پروسه شکایت در سازمان‌های قضایی و دردسرهای مختلف آن شویم. پس در ادامه نکاتی را برای جلوگیری از کلاهبرداری اینترنتی به شما توضیح می‌دهم.

1_ مراقب اطلاعات بانکی خودتان باشید

در اولین مرحله باید حواس‌تان به اطلاعات حساب بانکی خودتان باشد. چطور؟ خب جالب است بدانید که کلاهبرداران حرفه‌ای حتی ممکن است صرفا با داشتن شماره حساب، تاریخ انقضاء و cvv2 کارت، حساب‌تان را خالی کنند! بنابراین به هیچ عنوان تصویر کامل از کارت بانکی‌تان را برای کسی ارسال نکنید. همینطور مراقب اطلاعات گفته‌شده باشید و آنها را هم برای کسی نفرستید.

2_ به درگاه‌های پرداخت دقت کنید

همانطور که بالاتر هم گفتم، افراد متخصص کلاهبرداری اینترنتی و فیشینگ، درگاه‌های پرداختی را برای سرقت اطلاعات شما می‌سازند که بسیار شبیه به درگاه‌های واقعی هستند.

اما چطور می‌توانیم تفاوت یک درگاه پرداخت عادی و و غیر عادی را متوجه شویم؟ خب مهم‌ترین تفاوت یک درگاه معتبر و غیر معتبر، آدرس دامنه آن است! در واقع تمامی درگاه‌های پرداختی که در ایران وجود دارند، در نهایت باید به سایت شاپرک متصل شوند. اما درگاه‌های پرداخت جعلی نمی‌توانند به این سایت متصل شوند.

برای تشخیص، کافی است به آدرس و نام دامنه درگاه دقت کنید. آدرس باید بدون هیچ تفاوتی دقیقا این آدرس باشد: shaparak.ir

حتی اگر آدرس یک حرف کم و زیاد هم داشت، مطمئن باشید در یک درگاه جعلی هستید. مثلا تصویر پایین را مشاهده کنید:

همانطور که مشخص است، این یک درگاه جعلی است.

نکته: در بعضی درگاه‌ها ممکن است shaparak.ir در انتهای آدرس صفحه نمایش داده شود. بنابراین آدرس‌هایی مثل https://asan.shaparak.ir یا https://bpm.shaparak.ir اشکال امنیتی ندارند.

3_ حواس‌تان به رایانه و تلفن همراه باشد

ببینید، مرورگری که روی رایانه یا تلفن همراه شما نصب است، برای راحتی بیشتر شما تمامی نام‌های کاربری و رمزهایی که روی حساب‌های‌تان گذاشته‌اید را ذخیره می‌کند. به این ترتیب است که شما می‌توانید به‌راحتی وارد سایت‌های مورد نظر شده و هر بار نیاز نیست نام کاربری و رمزتان را تایپ کنید.

علاوه بر این، این مرورگرها حتی ممکن است شماره کارت و اطلاعات حساب بانکی شما را هم ذخیره کرده تا در خریدهای اینترنتی تجربه بهتری داشته باشید.

در همین حال، کافی است تلفن همراه یا رایانه‌تان دست یک فرد کلاهبردار بیوفتد. در این شرایط به‌راحتی و حتی بدون داشتن تخصص زیاد می‌توانید اطلاعات حساب‌ها و کارت‌های بانکی‌تان را سرقت کند. بنابراین حسابی حواس‌تان به این دستگاه‌ها باشد.

نکته: اگر قصد فروش دستگاه‌تان را داشتید، حتما تمامی اطلاعات روی آن را فرمت کرده و دستگاه را با برنامه‌های خام تحویل بدهید.

4_ هر برنامه‌ای را نصب نکنید

مخصوصا در تلفن‌های همراه، باید حواس‌تان باشد که هر برنامه و اپلیکیشنی را نصب نکنید. متاسفانه خیلی از اپلیکیشن‌هایی که از سایت‌های سطح وب دانلود می‌کنید، بعد از مدتی ممکن است به بهانه‌های مختلف از شما اجازه دسترسی به اطلاعات تلفن را گرفته و به این ترتیب به حساب‌ها و رمزهای‌تان دسترسی پیدا کنند.

بنابراین به‌شدت مراقب برنامه‌هایی که نصب می‌کنید باشید و البته پیشنهاد می‌کنم برای نصب برنامه هم صرفا به سراغ سایت کافه بازار یا گوگل پلی برای اندروید و دیگر مارکت‌های معتبر برای سیستم عامل‌های دیگر بروید.

5_ مراقب مهندسی معکوس باشید!

یکی از راهکارهای جالب کلاهبرداری اینترنتی و به دست آوردن اطلاعات حساب شما، راهکار مهندسی معکوس است. این روش بر پایه این پیش‌فرض است که اغلب رمز تمامی حساب‌های‌ ما یکی است. این یعنی ممکن است رمز حساب ایمیل من با حسابی که در یک سایت آموزشی می‌سازم، یکی باشد.

در ادامه کلاهبرداران ممکن است به بهانه ارائه یک آموزش رایگان یا هر چیز دیگری، از شما بخواهند در سایت‌شان ثبت نام کنید. بعد از این‌هم با توجه به اینکه احتمالا همان نام کاربری و رمزی را استفاده می‌کنید که برای دیگر حساب‌ها استفاده کرده‌اید، به کمک آنها وارد دیگر حساب‌های‌تان می‌شوند. با توجه به این پیشنهاد می‌کنم رمز و نام کاربری حساب‌های مهم‌تان را حتما متفاوت با دیگر حساب‌ها انتخاب کنید.

6_ مراقب کارت به کارت جعلی باشید

اگر فروشنده محصول در سایت‌های آگهی مثل دیوار و... هستید، باید به‌شدت مراقب کارت‌ به کارت‌ها و واریز‌های اینطوری باشید! چراکه بعضی از کلاهبرداران اینترنتی ممکن است با ساخت تصاویر یا حتی پیامک‌های جعلی، شما را فریب داده و این را به شما القا کنند که پول را به حساب‌تان واریز کرده‌اند.

مثلا تصویر پایین را مشاهده کنید:

این در واقع یک تصویر فیک است که با برنامه فتوشاپ ساخته شده!

یا در یک تکنیک دیگر ممکن است کلاهبردار بگوید پول را به حساب‌تان واریز کرده و در همان لحظه هم پیامکی روی تلفن همراه‌تان بیاید که پول واریز شده. اما بعدا متوجه شوید که این یک پیامک از شماره نامعتبر غیر بانکی و کاملا ساختگی است! بنابراین اگر قصد فروش محصول با روش‌هایی مثل کارت به کارت را دارید، حتما با موجودی گرفتن از کارت مطمئن شوید که پول به حساب‌تان واریز شده.

به راحتی می‌توانید از کلاهبرداری اینترنتی جلوگیری کنید

به عنوان کلام آخر؛ اولا برای پیشگیری از کلاهبرداری اینترنتی، پیشنهاد می‌کنم حتما نکات گفته شده در این مقاله را برای دیگر افراد خانواده هم توضیح داده؛ یا حداقل لینک مقاله را برای آنها ارسال کنید. دوما هم لطفا اگر در دام کلاهبرداری اینترنتی افتادید، حتی اگر پول از دست رفته بسیار اندک بود، این موضوع را با پلیس فتا در میان بگذارید تا از به وجود آمدن مشکلات بزرگ‌تر برای بقیه جلوگیری کنید.

اگر سایت اینترنتی دارید برای افزایش امنیت آن پیشنهاد می‌کنم مقاله «4 راهکار برای امنیت و پشتیبانی سایت» را با دقت بخوانید. خب به انتهای مقاله کلاهبرداری اینترنتی رسیدیم. راستی اگر سوال و همینطور تجربه‌ای در زمینه کلاهبرداری‌های اینترنتی، پیشگیری یا رفع این مشکل دارید، خیلی خوشحال می‌شوم آن را در بخش نظرات با من و بقیه مخاطبان در میان بگذارید.